Dane ljudskih prava tim Inicijative je proveo u društvu petnaest mladih ljudi koji su širili znanja o tranzicionoj pravdi, ratnim zločinima u koje je Crna Gora bila umiješana, transgeneracijskim traumama i suočavanjem sa prošlošću. Ovo druženje je bilo u okviru II Modula Škole tranzicione pravde, koja je organizovana od 8. do 10. decembra 2023. godine, u hotelu Park u Bijeloj.
Mnogobrojni predavači, sagovornici i mirnovni aktivisti podijelili su svoja bogata znanja i iskustva sa našim učesnicima.
Na samom početku Xhemal Peroviq upoznao je učesnike o političkoj situaciji u Crnoj Gori za vrijeme ratnih dešavanja tokom devedesetih na našim područjima. Opširnije je govorio o počecima formiranja Liberalnog saveza u Crnoj Gori i iz svoje vizure predstavio ratne zločine. Nakon njega smo čuli tešku životnu priču sina jednog od žrtava Deportacija, Alena Bajrovića. On je sa učesnicima podijelio svoja najranija sjećanja i sami momenat rastanka sa svojim ocem, kao i kasniju istrajnu borbu za pravdu.
Ervina Dabižinović iz NVO ANIMA započela je svoje predavanje rečenicom „Važno je da znate šta je urađeno u vaše ime“. Uz vrlo opširno izlaganje o životu u Jugoslaviji i ljepoti istog, preko prvih znakova da su velike promjene na pomolu, do krvoprolića kome su morali svjedočiti, Ervina detaljno opisuje kako je došlo do toga. Objasnila je politički kontekst i promjenu u svijesti svih ljudi koja je planski sprovođena propagandnim sredstvima sa svih strana, kako bi se prirpremio teren za ono što je najveća rana svih na našim prostorima. Pred kraj svog izlaganja dala je kratki uvod u priču o napadu na Dubrovnik i logoru Morinj.
Miloš Čekerevac, nekadašnji zarobljenik u logoru Morinj, sa nama je podjelio emotivnu priču i strašne detalje nakon napada na Konavle, njegovog skrivanja sa porodicom i prijateljima i odvođenjem u sam logor. Učesnici su imali priliku da postavljaju pitanja i saznaju detalje ispovjesti samo jedne od 292 osobe koje su bile zaroboljenici u periodu od oktobra 1991. do avgusta 1992.godine.
Posjeta Dubrovniku, koju smo organizovali drugog dana Škole, nekoliko dana nakon obilježavanja najagresivnijeg napada tokom opsade (6.decembra), upotpunila je sliku učesnicima o ovom zločinu. Kroz predavanja i posjetu muzejima, dobili smo detaljan uvid i saznanja o napadu na ovaj grad i o sramnom dijelu istorije Grne Gore. Da dobijemo jasniju sliku o dešavanjima tih dana i naporima da se obnovi stari grad razgovarali smo sa penzionisanim novinarom Lukom Brailom i Vjekoslavom Vierdom koji je bio direktor Zavoda za obnovu Dubrovnika. Zahvaljujući akademskom, profesionalnom ali i ličnom bogatstvu duha naših sagovornika kompletirali smo priču o tragediji ovog dragulja Jadrana.
Poslednji dan Škole tranzicione pravde smo počeli predavanjima profesorice Pravnog fakulteta UCG Sanje Grbović koja je pričala o ratnim zločinima Deportacije i Štrpci. Podijelila je sa nama svoja lična iskustva kao rođene Kotoranke o dešavanjima tokom 90ih. Prvo predavanje smo posvetili ratnom zločinu Štrpcima i tu se upoznali sa svim detaljima ovog stravičnog nedjela. Druga sesija bila je posvećena ratnom zločinu Deportacija, đe smo saznali da su isplaćene ratne odštete nekim porodicama žrtava, i pomenuli da su premijer Abazović i predsjednik Milatović prvi zvaničnici koji su prisustvovali obilježavanju nekog ratnog zločina i javno uputili izvinjenje porodicama žrtava.